Net als Mazda is de internationaal beroemde kunstenaar Rei Naito afkomstig uit Hiroshima. Maar voor iemand met haar reputatie is ze verrassend ongrijpbaar. Ze heeft geen website of pr-team en het is dan ook niet eenvoudig om haar op te sporen. Pas na meerdere galerieën en stichtingen te hebben gebeld, weet Mazda Stories contact met haar te leggen. Naito is bereid om geïnterviewd te worden, maar het liefst via e-mail. Dus typ ik mijn vragen over haar unieke, uitdagende, inspirerende werk netjes in een e-mail en wacht vervolgens geduldig op antwoord.

Een week later verschijnt het in mijn inbox. Hoewel ze druk is met de opening van haar nieuwe tentoonstelling in de Taka Ishii Gallery in Tokio, is het duidelijk dat ze de tijd heeft genomen voor haar antwoorden. Naito’s kernvraag als kunstenaar luidt: “Is ons bestaan op aarde een zegen?” Ongeacht het thema en de boodschap van haar werken, is deze vraag de grondslag van alles wat Naito als kunstenaar doet. De subtiel overwogen thema’s van leven en dood duiken voortdurend op en haar aandacht voor het cyclische karakter van het bestaan wordt benadrukt door haar opvatting dat kunst mensen helpt om te leven.

Haar installaties variëren in grootte en strekking. Net zoals Mazda natuurlijke materialen gebruikt bij het ontwikkelen van zijn auto’s, verwerkt Naito uiteenlopende items in haar kunstwerken, van houten beeldjes tot kralen. Daarnaast werkt ze graag met “zonlicht, lucht, zwaartekracht, water en wind”. Ze zegt dat ze zich tot deze elementen aangetrokken voelt omdat ze al vóór de mens bestonden en haar werk daarom een oeroude, tijdloze sfeer bezorgen.

In antwoord op een van mijn vragen stuurt Naito een lijstje met kunstwerken “die haar vooruitgang als kunstenaar markeren”, elk op zijn eigen specifieke wijze. Voor une place sur la Terre (Een plaats op aarde) uit 1991 creëerde ze een installatie die je in je eentje betreedt – een ‘moederlijke ruimte’ – om er als herboren weer uit te komen. In 1997 creëerde ze Being Called in een Duits klooster. Voor elk van de 304 overleden personages op een van de muurschilderingen van het klooster maakte ze een klein kussen. “Door op die manier verbonden te zijn met de doden, kon ik contact maken met ons bestaan voor onze geboorte. Op die manier ben ik in harmonie met het verstrijken van de tijd.”

Naito werd in 1961 in Hiroshima geboren. “Dankzij de vredesvoorlichtingslessen op school leerde ik geleidelijk aan alles over de atoombom, hoe die verweven is met de geschiedenis van de stad”, herinnert ze zich. Ze weet ook nog goed hoe trots een van haar schoolvriendinnen was wier vader voor Mazda werkte toen het nog Toyo Kogyo heette. En ze herinnert zich de invloed van Mazda en het plaatselijke honkbalteam, Toyo Carp, op het samenbrengen van de mensen van Hiroshima toen de stad langzaam maar zeker werd herbouwd.

Naito studeerde in 1985 af aan de Musashino Art University in Tokio. Ze had visueel communicatiedesign gestudeerd, maar stortte zich daarna al snel op de kunst. Haar minimalistische installaties werden haar visitekaartje. Inmiddels heeft ze geëxposeerd in enkele van de beroemdste galerieën ter wereld, waaronder het Tel Aviv Museum of Art, en tijdens de Biënnale van Venetië.

Haar bekendste werk is waarschijnlijk Matrix, dat ze in 2010 creëerde voor het kunstmuseum op Teshima, een klein eiland in de Japanse Binnenzee. In de jaren zeventig en tachtig werden er honderden tonnen gifafval illegaal gedumpt op het eiland, wat het milieu grote schade toebracht. Tientallen jaren later werd met de onthulling van het museum de kroon gezet op de schoonmaakoperatie op Teshima. Architect Ryue Nishizawa bouwde een paviljoen van beton, genesteld in de schouder van een nieuw rijstterras, terwijl de interieurinstallatie van de hand van Naito was.

Naito was al sinds 2007 met het kunstwerk bezig. Met haar installatie Being Given uit 2001 voor het Kinza Art House project had ze voor het eerst de natuur en met name water als inspiratiebron gebruikt. Ze experimenteerde met glazen flessen gevuld met water, aquaducten en water dat van het plafond druppelde. Op Teshima gebruikte ze het aanwezige water om kleine reservoirs, beekjes en stroompjes te vormen, die op wonderbaarlijke wijze leken op te borrelen om vervolgens over de galerievloer te stromen en weer te verdwijnen.

“Naito zegt dat als bezoekers tijd en ruimte krijgen om iets kleins in een installatie op te merken, de wereld in dat ene, persoonlijke moment van besef verandert.”

Ondanks de pracht en meditatieve rust van Naito’s werken, geven ze weinig weg over de maker, die in raadselen gehuld blijft. Mogelijk dat dit komt omdat haar kunst je beweegt tot introspectie. Naito zegt dat de beleving van haar werk over het algemeen “per individu verschilt”. Ze zegt dat une place sur la Terre ontworpen is om helemaal alleen te ervaren. “Het is bedoeld om de vrijheid van je hart te beschermen en te waarderen.”

Eenzaamheid staat bij Naito centraal, en de meeste van haar installaties zijn ontworpen om door niet meer dan een paar mensen tegelijkertijd te worden ervaren. Dat vormt de sleutel tot haar boodschap en haar kracht als kunstenaar. Ze zegt dat als bezoekers tijd en ruimte krijgen om iets kleins in een installatie op te merken, de wereld in dat ene, persoonlijke moment van besef verandert. “Er is niets ontroerenders dan dat moment van transformatie. Het eenzame moment is misschien zo vluchtig dat het niet kan worden gedeeld, maar dat is precies wat de ervaring zo persoonlijk maakt.”

Rei Naito heeft het nog nooit zo druk gehad. Onlangs opende ze haar tentoonstelling van driedimensionale werken en schilderijen in de Taka Ishii Gallery in Tokio, en haar aandacht verschuift nu naar de de Biënnale van Tokio van 2021, waar ze voor het eerst aanwezig zal zijn. Op de vraag wat ze voor dat evenement in petto heeft, antwoordt ze tot mijn deugd dat we de terugkeer zullen zien van de mensfiguur uit haar kunstwerk uit 2012, What Kind of Place was the Earth?

Op de Biënnale worden kleine beeldjes van deze figuur geïnstalleerd in een boeddhistische tempel. Hoewel ze in grote lijnen op echte mensen lijken, verschillen ze in die zin dat ze “geloven dat bezoekers een teken van hoop bieden. Ze wachten stilletjes om de bezoeker te verwelkomen en over hem of haar te waken.” Dat is een hoopvolle, optimistische boodschap die we allemaal kunnen omarmen met het oog op de toekomst.

Boven: Rei Nato. Beeld: Satoshi Nagare, met dank aan Taka Ishii Gallery.

Tekst Tommy Melville