Washi-papier wordt al eeuwenlang in Japan gemaakt en het unieke karakter ervan inspireerde Mazda-ontwerpers voor de bekleding in het interieur van de MX-30. Maar wat is washi precies? We gaan op zoek naar het verhaal achter een van de belangrijkste – maar vaak onopgemerkte – artistieke producten van Japan.

“Als we tot rust komen, ademen we onbewust diep in”, zegt Xintong Li, hoofdontwerper Kleur/Materiaal/Afwerking van de Mazda MX-30. “Dat vormde de inspiratie voor ons concept en onze keuze van materialen voor het interieur. Elke ademhaling is uniek en heeft haar eigen tempo en ritme, dus toen ik naar inspiratie zocht om individualiteit in de MX-30 uit te beelden, kwam het idee van washi-papier naar boven.”

Letterlijk betekent washi-papier eenvoudigweg traditioneel Japans (wa) papier (shi). Het kreeg die naam halverwege de 19e eeuw om het te onderscheiden van machinaal vervaardigd papier op houtbasis dat uit het Westen werd geïmporteerd. Washi is een fundamenteel ander materiaal en de geschiedenis ervan is eeuwenoud. Ga maar na, Japan produceerde al washi-papier 600 jaar voordat de kennis van het maken van papier Europa bereikte.

Volgens het Japanse boek Nihon Shoki (De kronieken van Japan), geschreven in 720, introduceerden boeddhistische monniken in 610 inkt- en papiertechnieken in Japan. In de loop van de geschiedenis werden verbeteringen aangebracht aan het papier en het productieproces, totdat het product uiteindelijk puur Japans was.

Xintong Li en haar collega Akitomo Hara bezochten twee van deze bedrijfjes terwijl ze onderzoek deden naar materialen die in de MX-30 voorkomen: Kawahira en Nishida Washi. Beide families creëren Sekishu-washi, dat alleen wordt geproduceerd in de Iwami-regio van de prefectuur Shimane. Het is een geweldig product.

“Het meeste washi-papier dat je tegenkomt, is broos, zwak en delicaat”, vertelt Xintong Li, die een diepgaand begrip van de geschiedenis van washi kreeg toen ze voor haar universitaire studie een huishoudelijke papiermaker ontwierp. “Echte Japanse washi wordt maar door een beperkt aantal vakmensen gemaakt en heeft fascinerende eigenschappen: het is uitermate stevig, duurzaam, onbreekbaar en waterbestendig.”

Het verhaal gaat zelfs dat kooplieden in Osaka in het verleden Sekishu-washi voor hun kasboeken gebruikten en in geval van brand in een waterput gooiden om het te redden.

Architectuur en kunst

Hoewel washi niet wordt toegepast in de MX-30, droegen de betekenis ervan in de Japanse samenleving en de unieke kenmerken – de verstrengelde vezels en de oneffenheden – bij aan het uiteindelijke materiaal dat Mazda-ontwerpers speciaal voor deze auto ontwikkelden.

Akitomo Hara: “Het is veelzeggend dat washi-papier werd gebruikt in traditionele Japanse architectuur en kunst. We vonden dat het ‘ademende’ materiaal in de MX-30 niet alleen decoratief, maar ook zinvol moest zijn en ruimte moest accentueren. Washi sloot helemaal aan op de materiaalstijl waar we naar op zoek waren.”

Het wekt misschien verbazing dat onder het neongekleurde, snelle, hightech-uiterlijk van Japan een samenleving schuilgaat die grotendeels op papier is gebaseerd, een traditie die teruggaat tot het isolationistische beleid van 1639 tot 1853. Contant geld, in plaats van contactloos, is de standaard manier van betalen; er worden veelvuldig visitekaartjes uitgedeeld; papierwerk is een essentieel, haast ritueel onderdeel van bedrijfsleven en overheid; en zelfs het faxapparaat wordt nog overal gebruikt. Maar door de digitalisering van de Japanse samenleving neemt de afhankelijkheid van papier toch af, vooral onder jongeren.

Het bedrijf Awagami is vastbesloten om hier iets aan te doen. Awagami is een innovatieve washi-fabrikant in een klein dorp in de prefectuur Tokushima, die acht generaties geleden werd opgericht door de familie Fujimori. In 1986 werd Minoru Fujimori, meestervakman en vader van de huidige president Yoichi Fujimori, tijdens een ceremonie in Tokio door de keizer onderscheiden met de Orde van de Heilige Schatten Zesde Klasse. Het was de ultieme erkenning voor zijn vaardigheid in het maken van papier.

“Met de hand gemaakt papier blijft het fundament van ons familiebedrijf en dat zal ook nooit veranderen”, aldus Craig Anczelowitz, directeur productontwikkeling en marketing bij Awagami. “Het is het erfgoed van onze fabrieken en we zien het als een culturele plicht om vast te houden aan de handgemaakte productie. Het is geweldig moeilijk om dag in dag uit consequent ‘perfecte’ washi te maken. Het vereist vele jaren oefening en ervaring.”

Anczelowitz weet waar hij over praat en begrijpt als geen ander de betekenis en schoonheid van deze Japanse kunst. Nadat hij een papierwinkel in New York had gerund, verhuisde hij naar Japan. Vraag hem om washi-papier te omschrijven en hij antwoordt: “Het is Japans papier met een ziel.”

---

Mazda’s papiermodellen

Toen begin 2020 veel landen noodgedwongen in lockdown gingen, besloot Mazda te helpen om de moed erin te houden door een aantal Mazda-bouwplaten voor papieren autootjes uit te brengen (te downloaden via onderstaande link), ontworpen door Eiji Miyamoto van ontwerpstudio Mizmakobo Co. Ltd.

Miyamoto begon met het bestuderen van afbeeldingen van Mazda’s en nam zelfs foto’s van ze op straat. Puttend uit zijn achtergrond in de beeldhouwkunst, creëerde hij vervolgens kleimodellen waar hij papier omheen wikkelde. Het was echter lang niet zo eenvoudig als het klinkt, en er kwamen per auto minstens 20 prototypes aan te pas om het uiteindelijke papieren model te perfectioneren.

“De achterkant van de Mazda3 was het moeilijkst. Het is zo’n prachtige auto, dat ik hem per se perfect wilde hebben. Yoshihiro Hatakeyama van Mazda adviseerde om de structuur veel eenvoudiger te maken en dat heeft echt geholpen.”

Miyamoto experimenteerde met verschillende soorten papier tijdens de ontwikkeling van de prototypes en ontdekte dat een ietwat stijf papier, vergelijkbaar met karton maar flexibel genoeg om door een printer te gaan, het beste werkt.

---

Tekst Anna Muggeridge / Beeld Patrick Borie-Duclaud & Awagami