Zij is Mazda’s kleur- en bekledingsontwerper Mai Utagawa. Hij is Ikebana-kunstenaar Mario Hirama. De locatie is een perfect geproportioneerde, overzichtelijke hoekkamer in een huis gebouwd van palen, balken en houten schrijnwerk in de heuvels rondom Kobe, Japan. De twee zijn er samengekomen om het concept van ruimte te verkennen terwijl ze een Ikebana-bloemstuk creëren.
Vanonder de lage dakranden kabbelt het licht zachtjes naar binnen op de tatami-matten, papieren shoji-deuren en kamerhoge ramen die uitkijken op een Japanse tuin. De ontwerper, die voor haar werk binnenruimtes in auto’s creëert, en de kunstenaar, die vergankelijke ruimtes creëert die na een paar dagen verloren gaan, spreken dezelfde taal. Een taal van eenvoud, kleur, lijn, textuur, vorm, licht en schaduw, en ontwerp door weglaten. Less is more.
“Je hart aan een bloem toevertrouwen is een luxueuze extravagantie die een plaats heeft in het hart van de Japanse artistieke cultuur.”
Mario Hirama
Hun gesprek van vandaag kan worden begrepen door mensen uit elke cultuur. In plaats van een filosofie die alleen bedoeld is voor Japan, heeft Hirama’s Ikebana een open en universeel gevoel. Maar zowel Utagawa als Hirama brengt een sensibiliteit en overtuiging met zich mee die je alleen maar als Japans kan bestempelen.
Utagawa: “Ik heb eens een workshop van Hirama bijgewoond toen ik voor een auto-interieurproject bezig was met het thema ‘Japanse schoonheid’.” Hirama beschrijft Ikebana als het geven van leven aan een ruimte die hierdoor van moment tot moment verandert. Bloemen, vaas, hout, achtergrond, marges en licht nemen harmonieus de hele ruimte in beslag.
“Toen ik hem over zijn ruimtelijke aanpak hoorde praten,” vervolgt Utagawa, “verdiepte mijn begrip van hoe je in een ruimte een gevoel van evenwicht kan creëren door materialen te harmoniseren. Door bijvoorbeeld in een auto-interieur een houten oppervlak te integreren dat prachtig reageert op ongelijkmatig fluctuerend natuurlijk licht, kan een gevoel ontstaan dat met elk moment verandert, net zoals bij Ikebana.”
De opleidingsachtergrond van Hirama en Utagawa verschilt weliswaar van elkaar, maar wat ze hebben geleerd komt grotendeels overeen: gevoel voor ontwerp. Hirama werd zes jaar door een Ikebana-leraar onderwezen voordat hij zijn eigen stijl ontwikkelde. Utagawa studeerde productdesign aan de universiteit en legde zich daarna bij Mazda toe op kleurdesign. Beiden leerden door de jaren heen met vallen en opstaan om ontwerpproblemen op te lossen.
Hirama ging na zijn opleiding zelfstandig verder. Hij experimenteerde met textuur, kleur en ruimte in zijn ontwerpen, die hij uit planten, hout en keramiek samenstelde. Utagawa’s werk bij Mazda omvat eveneens textuur, kleur en ruimte, maar zij creëert interieurs uit leer, stof en oppervlaktedecoraties. “Bij Mazda kreeg ik waardering voor de zorgzame, nauwgezette aandacht voor detail van Japans vakmanschap.”
Terugkijkend op de workshop met Hirama zegt Utagawa: “Ik was gefascineerd door zijn zorgvuldige voorbereiding van de Ikebana-ruimte en de manier waarop hij bewust en bedachtzaam met elke bloem omging. Het hernieuwde mijn eigen streven naar dit soort toewijding in mijn werk bij Mazda.”
Hirama geeft een demonstratie van zijn kunde tijdens deze ontmoeting in Kobe. Ter voorbereiding verwijdert hij eerst alles uit de kamer waarna hij deze grondig schoonmaakt. Hij brengt een verweerd houten voetstuk voor de vaas naar binnen en meet zorgvuldig de ruimte op voor de meest perfecte plaatsing ervan. Daarna legt hij minutieus zijn gereedschappen op een opgevouwen zwarte katoenen doek. “Door de ruimte methodisch in te richten, wordt het eigenlijke werk veel gemakkelijker en leuker”, vertelt hij, terwijl hij de ruimte rond de basis nog maar eens schoonveegt.
“Ik wil dat mensen het soort wonderlijke schoonheid ervaren dat gewoonlijk alleen tijdens spontane momenten ontstaat.”
Mai Utagawa
Utagawa toont Hirama de materialen die ze, geïnspireerd door zijn werk, heeft gekozen.
Hirama nodigt Utagawa uit om te helpen bij het kiezen van een vaas. “Bij Ikebana versterkt de vaas de schoonheid van de bloemen en hij moet daarom een eigen expressie hebben.” De keuze valt op een grote zwarte schaal die asymmetrisch op de houten basis wordt geplaatst. Hirama stelt voor om slechts een paar bloemen uit te kiezen en daar de volle aandacht aan te geven.
De mantra ‘eenvoud is kracht‘ definieert het werk van Hirama. Nadat Utagawa een tak met groen blad in de vaas heeft gezet, verwijdert ze bladeren en stengels die ze niet nodig acht, waardoor het water in de vaas zichtbaar wordt.
Na aandachtig een handvol witte bloemen te hebben bestudeerd, plaatst Hirama zijn keus in de kom. “Ik neem de tijd om elk onderdeel van het arrangement nauwkeurig aan te passen. De lichtval is belangrijk en ik wil dat de kijkers zich verbonden voelen met zowel de zichtbare als onzichtbare elementen.”
Hirama vertelt dat er iets bestaat wat verder gaat dan de bloem zelf, iets wat de ruimte vult. “Soms kun je het voelen, beleven, ruiken of je inbeelden. Noem het een atmosfeer, een soort aanwezigheid.” Nadat hij de bladposities subtiel heeft aangepast, overhandigt hij Utagawa een waterverstuiver waarmee ze de Ikebana voltooit met een fijne, regenachtige nevel.
Eerder die dag had Utagawa haar overtuiging gedeeld dat het thema ‘Japanse schoonheid’ voor een auto-interieur kan worden ervaren als “een warm en comfortabel onderdeel van het dagelijks leven, zoals een heerlijk kopje thee. Of misschien als een zacht verlichte ruimte met regendruppels op bloemen.”
“Een Ikebana creëren is ‘leven in het moment’, waar verleden noch toekomst bestaat. We worden kort en intens geïnspireerd, en daarna laten we het los.”
Mai UTAGAWA
Tekst Steve Beimel / Beeld Irwin Wong