In Japan geldt de kraanvogel als een symbool voor levensduur en geluk. Misschien is het daarom wel een van de meest geliefde origami-creaties. Er wordt ook vaak aangenomen dat de kracht van de papieren kraanvogel veel verder reikt dan de eenvoudige esthetische betovering die het transformeren van een vierkant vouwblaadje tot de meest karakteristieke origami-vogel biedt. Volgens een van de Senbazuru-legendes mag degene die duizend papieren kraanvogels vouwt een wens doen.
Het verhaal van de twaalfjarige Japanse Sadako Sasaki belichaamt misschien wel het beste de Senbazuru-legende. Nadat ze in 1945 stralingsvergiftiging had opgelopen door de atoombom op Hiroshima, besloot Sadako om duizend kraanvogels te vouwen in de hoop dat ze een wens op herstel zou mogen doen. Haar verhaal vond weerklank in Japan en sindsdien blijven papieren kraanvogels in heel Japan een symbool voor herstel, vrede en hoop. In Hiroshima vind je zelfs een bouwwerk met de naam Papieren Kraanvogel.
Het Kindervredesmonument van Hiroshima werd op 5 mei 1958 onthuld. Het is een eerbetoon aan Sadako Sasaki en de duizenden jonge slachtoffers van de atoombom op Hiroshima.
Bij het Kindervredesmonument in Hiroshima hangen papieren Senbazuru-kraanvogels van over de hele wereld.
De bronzen origami-kraanvogel bij het monument werd geschonken door Nobelprijswinnaar Hideki Yukawa.
Vanwege reisbeperkingen als gevolg van de pandemie zijn bezoekersaantallen in Hiroshima teruggelopen en daarmee ook het aantal papieren kraanvogels dat aan het vredesmonument is geschonken. Om dit op te vangen, startte Mazda een wereldwijd initiatief, het papieren kraanvogelproject, waarbij overzeese distributeurs, werknemers en lokale gemeenschappen jaarlijks duizenden papieren kraanvogels schenken.
De in Florida woonachtige kunstenaar en leraar Kuniko Yamamoto is altijd omringd geweest door origami. “Ik ben ermee opgegroeid”, zegt ze. “Mijn moeder maakte origami-dozen om haarspeldjes in te bewaren, mijn oma wikkelde eieren in origami en mijn oom deed trucs met origami van papieren servetten.”
Yamamoto groeide op in Japan. Ze beoefent al twintig jaar professioneel origami, maar haar wortels in de vouwkunst gaan veel verder terug: ze maakte er al op vijfjarige leeftijd kennis mee. En hoewel het maken van eierdopjes of doosjes van papier misschien niet overal gebruikelijk is, zijn de papieren kraanvogels over de hele wereld bekend.
“Mijn moeder maakte origami-dozen om haarspeldjes in te bewaren, mijn oma wikkelde eieren in origami en mijn oom deed trucs met origami van papieren servetten.”
Kuniko Yamamoto
Volgens Toshi Aoyagi, een van de oprichters van de Origamivereniging van Toronto, popelen beginnende origami-vouwers vaak om de kraanvogel onder de knie te krijgen, maar toch is die niet echt geschikt voor beginners. “Ik zie de kraanvogel als een afstudeerstuk, voor het einde van een beginnersklas”, vertelt Aoyagi. Hij geeft al jaren origami-lessen aan volwassenen en kinderen, en wijst erop hoe diepgaand en persoonlijk het ambacht is: het leren van alle ins en outs van het vouwen van papier vereist nauwgezette, praktische instructie die is afgestemd op de individuele leerling. “Sommigen zeggen dat Japanners van nature goed zijn in vouwen, maar daar geloof ik niet in”, zegt hij lachend.
Origami wordt veelal gezien als een zeer oude kunstvorm, maar Yamamoto en Aoyagi wijzen erop dat de oorsprong ervan eigenlijk onbekend is. Hiden Senbazuru Orikata (Het geheim van het vouwen van duizend kraanvogels) is het oudst bekende boek over origami, dat dateert uit 1797. “Als dat het oudste origami-boek is, dan is origami eigenlijk helemaal niet zo oud”, aldus Aoyagi. Factoren zoals de beschikbaarheid van papier en vrije tijd zijn belangrijke elementen als je nadenkt over de geschiedenis van origami: kunst kost middelen en tijd. En natuurlijk inspiratie.
Wikimedia Commons
Voor Aoyagi is de papieren kraanvogel een van de meest perfect vervaardigde objecten. Dat komt omdat het midden van de kraanvogel, de ‘x’ op de rug van de vogel, ook het midden van het papier is. Dit zie je wanneer je een kraanvogel weer uitvouwt: het vouwpatroon strekt zich vanuit het midden uit, een beetje als een sneeuwvlok. “Dit geeft het ontwerp een krachtige balans”, zegt hij. “De hoeveelheid gebruikt papier is in de vier verschillende richtingen precies even groot.” En dankzij deze balans kan de kraanvogel met slechts een enkele draad door het midden worden opgehangen.
De eenvoudig ogende kraanvogel is een technisch meesterwerkje en is daardoor ook een effectief leermiddel. Yamamoto: “Leerlingen krijgen door middel van origami inzicht in wiskunde, breuken, basismeetkunde en het getallenstelsel.” Ze voegt eraan toe dat het ook de taalvaardigheid kan bevorderen, omdat kinderen elke stap moeten kunnen communiceren. “Ik zoek voortdurend naar manieren om origami als een creatieve vorm van leren te verbinden met het lesprogramma op school.” Het Kindervredesmonument in Hiroshima is tot op de dag van vandaag overdekt met kleurige papieren kraanvogels, die nog steeds worden gevouwen om herstel van ziekten te bevorderen en als cadeau van fans voor celebrity’s en beroemde sporters, vertelt Aoyagi. De betovering zet zich voort.
Vouw je eigen papieren kraanvogel
Er is niets zo bevredigend als je eigen kraanvogel vouwen van een enkel velletje papier. Volg onze eenvoudige instructies om thuis je eigen kraanvogel te vouwen. Als je het hele proces duizend keer herhaalt, dan zal er volgens de legende een wens uitkomen. Deel je creatie met de hashtag #MazdaPaperCranes.
Tekst Alyssa Hirose